Dê sua tùa

 

Còn gọi là hoàng đồ, dê sua tùa.

Tên khoa học Elsholtzia blanda Benth

Thuộc họ Hoa môi Lamiaceae.

Mô tả: Chùa dù còn có tên dê sua tùa hay tả hoàng đồ là một cây nhỏ cao 1-3m, mọc hằng năm. Thân vuông nhẵn, rễ cọc cừng, cành mọc từ lá, lá mọc đối chéo chữ thập. Phiến lá hình mác nhọn dài 5-15cm, rộng 1-5cm, cuống lá dài 3-8mm, có lông ngắn, mép khía răng cưa không đều, màu hơi tím, mặt trên lục sẫm, mặt dưới nhạt hơn.

Hoa mọc ở đầu cành và nách lá, cụm hoa hình bông dài 10-15cm, các hoa mọc vòng quanh trục của bông, các hoa mọc vòng xít nhau. Toàn bông 10-30 vòng, mỗi vòng 6-30 hoa. Quả hình bầu dục dẹt, dài 0.5-1mm, và xám đen hơi cứng, có rốn trắng ở gần đầu quả.

Phân bố: Cây mọc hoang dại tại những vùng núi cao lạnh như Mường Khương, Bắc Hà, Sapa... Tại những vùng cao lạnh cây phát triển vào đầu tháng 3-12 thì cây chết. Mùa thu hái vào các tháng 7-8 cho đến lúc cây tàn lụi nhưng chủ yếu là 7-8.

Hái toàn cây về phơi khô dùng làm thuốc hoặc cất tinh dầu. Không phải chế biến gì đặc biệt.

Công dụng: trong nhân dân chùa dù được dùng làm thuốc chữa cảm cúm, sốt, ho sốt tiểu tiện ra máu, dưới dạng thuốc sắc hay thuốc hãm, ngày dùng 10-16g. Có thể dùng làm nguyên liệu cất tinh dầu dùng uống hay xoa bóp thay tinh dầu khuynh diệp.