QUAI BỊ
(Oreillons – Mumps) 

Đại cương : Là một bệnh truyền nhiễm, thường xẩy ra vào mùa đông – xuân. Có đặc điểm là sưng đau các tuyến nước bọt nhất là tuyến mang tai. Đôi khi có thương tổn ở tinh hoàn hoặc các hệ thần kinh.

Thường gặp ở trẻ nhỏ 5~8 tuổi. Lây trực tiếp khi gần bệnh nhân nói, ho hoặc hắt hơi.

Còn gọi là Lưu Hành Tính Tai Tuyến Viêm, Trá Tai, Trư Đầu Phì, Tuyến Mang Tai Viêm, Trá Tai, Hà Mô Ôn.

Nguyên nhân :

Nguyên nhân do dịch độc qua mũi miệng vào thiếu dương, đi theo đởm kinh ra ngoài sinh bệnh. Đởm và Can có quan hệ biểu lý,   Nếu nhiệt độc từ Thiếu Dương truyền sang Quyết Âm có các triệu chứng của Can và kinh can kèm theo như Viêm tinh hoàn, hôn mê co giật (biến chứng viêm não) .

thì có thể gây ra chứng kinh quyết và dịch hoàn sưng.

Điều trị :

a. Thể nhẹ: Không sốt hoặc sốt nhẹ. Sưng đau một bên hoặc 2 bên mang tai, vùng má dưới tai đau và sưng dần lên. Rêu lưỡi trắng mỏng, mạch Phù. Nếu không có biến chứng thì sau vài ngày (4-5 ngày) bệnh sẽ khỏi.

b. Thể nặng: Má sưng to, cứng, ấn đau, khó há miệng, nuốt khó, sốt, đầu đau, khát, nước tiểu vàng, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch Phù Sác hoặc Hoạt Sác. ở thể này có thể gây biến chứng viêm màng não, viêm teo dịch hoàn, buồng trứng. Một bên tinh hoàn sưng đỏ và đau, có khi cả hai bên đều sưng. Sau đó khỏi sau 10 ngày nhưng sau 2 tháng mới biết rõ có teo dịch hoàn hay không.

Pháp : sơ phong thanh nhiệt tán kết

 Bài 2

Châm Cứu

Dùng Ế phong, Giáp xa,  Hợp cốc,.

Nếu có sốt thêm Khúc trì,  

. Sưng đau nhiều thêm Thiếu thương,  Thương dương [đều châm ra máu].

. Dịch hoàn sưng thêm Huyết hải,  Khúc tuyền,  Tam âm giao, Hành gian.

+ Cứu Bấc Đèn (Đăng Hỏa Cứu Pháp): Huyệt Quang thái + Giác tôn.

Dùng 2 cọng Tâm bấc (Đăng tâm thảo), nhúng vào dầu thực vật, đốt lên. Nhắm đúng huyệt Quang thái hoặc Giác tôn, châm nhanh vào da (nghe thấy bộp hoặc kêu ‘xèo’ và tắt lửa là được) rút ra ngay. Làm một lần thì hết sưng. Nếu chưa khỏi hẳn, hôm sau làm lại một lần nữa

Bôi ngoài :  Hạt Gấc mài với Dấm thanh cho sền sệt, bôi.

         Kiêng kị: Cách ly cho đến sau khi khỏi xưng 4 ngày, cần vệ sinh răng miệng sạch sẽ, kiêng cay đắng, nên ăn lỏng và mềm, không động chạm đè nén chỗ đau