Thứ bảy, Ngày 20 / 04 / 2024
Thời tiết
Thời tiết
Đông y
Tây y
- Bỏng
- Bụng
- Tim mạch
- Chấn thương
- Cận lâm sàng
- Cấp cứu thường gặp
- Da liễu
- Dược lý
- Giải phẫu
- Giải phẫu bệnh
- Lao, bệnh phổi
- Miễn dịch
- Máu - Tạo máu
- Mắt
- Ngoại nhi
- Ngực, Mạch máu
- Nội nhi
- Nội Tiết
- Phẫu thuật thực hành
- Sinh Hóa
- Sinh lý
- Sinh lý bệnh
- Sinh lý nhi
- Siêu âm
- Sản, phụ
- Tai Mũi Họng
- Thuốc biệt dược
- Thuốc thành phần
- Thần kinh
- Thận - Tiết niệu
- Tim mạch
- Tiêu Hóa
- Triệu chứng Ngoại
- Triệu chứng Nội
- Truyền Nhiễm
- Tâm thần
- X Quang
- Xương Khớp
- Bệnh chuyển hoá
Đông Tây y kết hợp
Bài viết
Tra Bệnh theo vần
A Ă Â B C D Đ E Ê F G H I J K L M N O Ô Ơ P Q R S T U Ư V W X Y Z
Các di tật ở trẻ sơ sinh
CÁC DỊ TẬT Ở TRẺ SƠ SINH
Dị tật bẩm sinh thay đổi theo từng nước, từng hoàn cảnh XH và từng cách điều tra. Tỷ lệ chúng giao động từ 1,5 - 2%
Nhiều dị tật bẩm sinh không phát hiện kịp thời gây tử vong nhanh chóng hoặc để lại ảnh hưởng nặng nề về chức năng sinh lí sau này của trẻ. Ngày nay tiến bộ KT mổ cùng gây mê cứu sống nhiều trẻ có dị tật nặng nề.
A. Các dị tật cần phải PT cấp cứu:
I. Dị tật tiêu hoá:
1- Hẹp thực quản là dị tật đường tiêu hoá thường gặp tỉ lệ 1/2000 - 1/4000 trẻ sơ sinh. 80% các dị tật này có dò thông giữa khí quản và thực quản hoặc các dị tật khác về tim mạch, phổi, hệ niệu sinh dục.
Các hình thái:
Túi cùng phía trên, lỗ dò khí quản - thực quản phía dưới.
Có 2 túi cùng
Lỗ dò khí quản, thực quản phía trên, túi cùng phía dưới. Có 2 lỗ dò
Lâm sàng:
Sau khi trẻ trào nước ối , RL hô hấp tiết nước bọt nhiều, tắc đường thở. Khi ăn uống nôn sặc. Bụng chướng hoặc lép kẹp.
Dùng ống sonde dạ dày mềm và vô trùng đặt qua mũi hoặc qua miệng. Nếu ống thông không qua được 8-10 cm là thực quản teo
Chú ý:
Nếu ống thông cứng có thể thủng túi cùng, ngược lại ống quá mềm có thể bị cuộn tròn trong túi cùng.
- Có thể dùng 1 ống bơm tiêm, bơm 5ml không khí vào ống thông dạ dày đồng thời đặt ống nghe ở vùng thượng vị. Nếu teo thực quản sẽ không nghe khí vào dạ dày.
- Chụp XQ sau khi bơm chất cản quang vào thực quản hoặc sau khi đặt một ống thông cản quang và chụp trẻ ở tư thế đứng
- Điều trị: Chuyển trẻ đến trung tâm có khả năng PT tư thế trẻ nửa ngồi hoặc nghiêng về trước. Nếu cần có thể đặt nội khí quản để hút nước bọt tránh ngạt thở
- Phẫu thuật: Có thể cắt đoạn teo nối 2 đầu thực quản mổ 2 thì:
Mổ thông dạ dày sau đó nối 2 túi cùng, nếu 2 túi cách xa phải nối bằng 1 đoạn ruột già.
2. Tắc ruột:
Triệu chứng:
Nôn ra sữa hoặc sắc tố mật. Bụng chướng hơi, sút cân. Chậm phân su sau 24h
Phân su bình thường hoặc có nhiều nhày, khô, màu trắng
Chụp XQ bụng đứng không chuẩn bị thấy mức nước, mức hơi.
Các hình thái lâm sàng:
2.1 Teo ruột do teo thắt hẹp lòng ruột:
Teo bởi 1 dải xơ teo hoàn toàn, do xoắn ruột hoặc do tắc ruột không liên tục
2.2 Hẹp môn vị phình đại:
Vùng cơ môn vị phình đại làm hậu môn bị hẹp, tỷ lệ 1/3000 trẻ sinh sống ( LS nôn thành tia, táo bón vì mất nước, sút cân, sờ dưới gan có thể thấy u cục --> PT ngay.
2.3 Tắc ruột do phân su:
Phân su không bình thường, có nhiều TB và đặc quánh lại quện thành cục hoặc thành dây, trẻ không đại tiện trong vòng 3- 4 ngày, bụng chướng, nôn ói ra mật xanh. Nếu phát hiện chậm có thể nhiễm trùng
Xử trí: Thụt tháo + KS phòng nhiễm trùng.
2.4 Thoát vị cơ hoành:
Tỷ lệ 1/5.000- 1/10.000 do cơ hoành bị thủng hoặc tạng trong bụng và ngực thông nhau. 80% lỗ thông ở bên trái do bên phải được gan che phủ.
Những thể nặng biểu hiện ngay từ đầu sau khi sinh cần phải được chẩn đoán cấp cứu ngay tại phòng sinh, ngay sau tiếng khóc đầu tiên bị khó thở nguy kịch, tím tái, có lúc ngừng thở.
Triệu chứng:
Nhìn thấy lồng ngực bên bị thoát vị di động ít theo nhịp thở, ngực phồng, bụng lép, tình trạng tím tái ngày càng nặng
Gõ trong bên lồng ngực có thoát vị
Mất tiếng rì rào phế nang bên thoát vị
Tiếng tim bị đẩy sang phía đối diện với bên thoát vị
XQ: Các quai ruột nằm trên lồng ngực bóng tim bị đẩy sang phải nếu có thoát vị bên trái.
Xử trí:
Hút nhớt , thở oxy qua nội khí quản
Đặt nằm trên mặt phẳng, đầu cao.
Cho trẻ nằm nghiêng về phía thoát vị để tránh chèn ép lên phổi lành
Đặt ống thông dạ dày, hút nước làm giảm áp trong lồng ngực.
Truyền dịch và chuyển tới nơi có khả năng phẫu thuật ngay
2.5. Thoát vị rốn:
Do sự phát triển không đầy đủ của da và cơ của thành bụng trước nên ruột bị thoát ra ngoài, tỷ lệ 1/6.000 trẻ sơ sinh sống
Triệu chứng: Thấy dây rốn bám vào 1 khối to như quả cam hoặc chanh. Qua lớp màng mỏng nhìn thấy quai ruột bên dưới.
Xử trí: Bọc khối thoát vị bằng khăn ấm vô trùng tẩm nước muối sinh lí, chú ý tránh nhiễm trùng, đặt ống thông dạ dày rồi chuyển tới trung tâm phẫu thuật.
2.6. Thoát vị thành bụng:
Dị tật này ít gặp hơn thoát vị rroons, tỷ lệ 1/20.000. Do thành bụng bên không phát triển làm các quai ruột lòi ra, không có gì bao bọc, rốn vẫn như cũ.
Xử trí: Che đậy các quai ruột lòi ra bằng khăn ấm vô trùng đắp nước muối sinh lí. Khi chuyển đến trung tâm phẫu thuật không băng chặt tránh nguy cơ chèn ép ruột non.
2.7. Dị tật không có hậu môn:
Tắc phần cuối cùng của ống tiêu hoá có thể gây tử vong nếu không mổ kịp thời, tỷ lệ 1/3000- 1/5000 trẻ sinh sống thường phối hợp với dị tật khác như tiết niệu, sinh dục hoặc tiêu hoá: hẹp thực quản, hẹp môn vị.
XQ: Xách ngược chân lên, đầu dốc xuống cho thấy khí sáng của bờ trên trực tràng, biết được khoảng cách từ túi bịt đến hậu môn ( Nếu < 2cm mổ theo đường dưới; > 2cm mổ theo đường trên)
I.Dị tật đường hô hấp:
1.Hẹp xoang mũi:
Nếu hẹp cả 2 bên, trẻ thở khó khăn, tím tái, khóc to và không có kéo xương ức, mỗi lần bú trẻ ngạt thở nên không bú được trực tiếp, hai mũi đầy nước mũi.
Đưa ống qua mũi khoảng 3,5cm thấy bị tắc, không vào thêm được nữa.
Xử trí: Đặt ống thông Mayo đè lưỡi để trẻ thở dễ dàng hơn trong khi chờ phẫu thuật.
2. Sứt môi, khe hở vòm miệng:
Sứt môi không chẻ vòm hầu » 1/2.000
Sứt môi 2 bên hoặc một bên
Chờ đợi phẫu thuật chỉnh hình
Có thể gặp hội chứng Pierre- robin: Khe hở vòm, teo hàm dưới- lưỡi tụt ra sau
Xử trí tạm thời bằng nằm sấp hoặc đặt một ống thông Mayo trong khi chờ đợi đến thời điểm thích hợp để được phẫu thuật chỉnh hình.
II. Dị tật ống thần kinh:
1.Thoát vị tuỷ- màng não;
Nhìn thấy khối u ở vùng giữa lưng,thường vùng thắt lưng cùng, bao bọc bởi 1 màng trong, vị trí càng cao các rối loạn càng nặng
Cơ vòng hậu môn giãn rộng, phân ra liên tục
Tiểu tiện giỏ giọt liên tục
Chi dưới liệt, phát triển kém
Có thể kèm theo não úng tuỷ dễ có biến chứng viêm màng não -->Nên mổ sớm
2. Vô sọ: Trẻ khó sống
CÁC DỊ TẬT CHƯA CẦN MỔ CẤP CỨU
1.D-ị tật ở tim:
- Không gây tím tái: Thông liên thất, liên nhĩ, hẹp cung động mạch chủ, còn ống động mạch, hở động mạch phổi, tim nằm bên phải kèm theo đảo lộn phủ tạng, hẹp động mạch phổi tim to bẩm sinh.
- Dị tật gây tím tái:
Từ chứng Fallot: Hẹp động mạch phổi, thông liên thất- dày thất phải- Động mạch chủ nằm bên phải
Thay đổi vị trí các mạch máu lớn: Động mạch chủ và động mạch phổi hoán vị cho nhau- trẻ thường chết sau sinh
Thân chung động mạch: Động mạch chủ và động mạch phổi có một thân chung
2. Dị tật ở đầu:
- Não úng thuỷ: Vòng đầu > vòng ngực ³ 3cm các não thất giãn rộng trong khi não bộ teo nhỏ dịc não tuỷ 100 - 1500 ml
- Tật não nhỏ
3.Dị tật ở tay chân:
- Chân vẹo: Bàn chân vẹo vào trong, các ngón chân có xu hướng đi vào giữa. Cần đặt nẹp ngay sau khi sinh và để nẹp nhiều tháng sau
- Thừa ngón và dính ngón:
- Sai khớp háng bẩm sinh: Phát hiện , cố định tới 4 tháng tuổi, theo dõi đến tuổi đi học
Dị dạng bẩm sinh di truyền
Người 46 NST chia làm 22 cặp đồng NST và 1 cặp NST giới tính XX ở nữ vad XY ở nam
- Hội chứng Down: Độ NST có 3 NST 21, thường ở các bà mẹ trên 40 tuổi
Biểu hiện: Sọ nhỏ, gáy to dẹt, mặt tròn, mắt xếch, rãnh mí mắt nghiêng lên trên và ra ngoài, tai nhỏ dị dạng, miệng nhỏ, môi dày, lưỡi to, bàn tay ngón tay ngắn, ngón chân ngắn, ngón cái xa các ngón khác, lòng bàn tay có 1 vết lằn ngang thay vì 2 lằn nếp gấp giảm trương lực cơ, bụng nhô, rốn lồi, thường có dị tật khác phối hợp nhất là tim, tăng tâm thần và vận động kém.
Hội chứng Turner: Tỷ lệ 4/10.000 do thiếu 1 NST ( 45. XO) ở trẻ gái, người nhỏ, kém phát triển, phù bạch huyết, nếp gấp ở mắt, vòm miệng bất thường
Dự phòng: Chống các bệnh nhiễm khuẩn, vi rút, tiêm phòng có hệ thống không nên sinh con > 40 tuổi. Chẩn đoán sớm bằng định lượng BHCG a.foetoprotein, siêu âm sớm thai kì xác định, cấy nước ối làm NS đồ
Nhiều dị tật bẩm sinh không phát hiện kịp thời gây tử vong nhanh chóng hoặc để lại ảnh hưởng nặng nề về chức năng sinh lí sau này của trẻ. Ngày nay tiến bộ KT mổ cùng gây mê cứu sống nhiều trẻ có dị tật nặng nề.
A. Các dị tật cần phải PT cấp cứu:
I. Dị tật tiêu hoá:
1- Hẹp thực quản là dị tật đường tiêu hoá thường gặp tỉ lệ 1/2000 - 1/4000 trẻ sơ sinh. 80% các dị tật này có dò thông giữa khí quản và thực quản hoặc các dị tật khác về tim mạch, phổi, hệ niệu sinh dục.
Các hình thái:
Túi cùng phía trên, lỗ dò khí quản - thực quản phía dưới.
Có 2 túi cùng
Lỗ dò khí quản, thực quản phía trên, túi cùng phía dưới. Có 2 lỗ dò
Lâm sàng:
Sau khi trẻ trào nước ối , RL hô hấp tiết nước bọt nhiều, tắc đường thở. Khi ăn uống nôn sặc. Bụng chướng hoặc lép kẹp.
Dùng ống sonde dạ dày mềm và vô trùng đặt qua mũi hoặc qua miệng. Nếu ống thông không qua được 8-10 cm là thực quản teo
Chú ý:
Nếu ống thông cứng có thể thủng túi cùng, ngược lại ống quá mềm có thể bị cuộn tròn trong túi cùng.
- Có thể dùng 1 ống bơm tiêm, bơm 5ml không khí vào ống thông dạ dày đồng thời đặt ống nghe ở vùng thượng vị. Nếu teo thực quản sẽ không nghe khí vào dạ dày.
- Chụp XQ sau khi bơm chất cản quang vào thực quản hoặc sau khi đặt một ống thông cản quang và chụp trẻ ở tư thế đứng
- Điều trị: Chuyển trẻ đến trung tâm có khả năng PT tư thế trẻ nửa ngồi hoặc nghiêng về trước. Nếu cần có thể đặt nội khí quản để hút nước bọt tránh ngạt thở
- Phẫu thuật: Có thể cắt đoạn teo nối 2 đầu thực quản mổ 2 thì:
Mổ thông dạ dày sau đó nối 2 túi cùng, nếu 2 túi cách xa phải nối bằng 1 đoạn ruột già.
2. Tắc ruột:
Triệu chứng:
Nôn ra sữa hoặc sắc tố mật. Bụng chướng hơi, sút cân. Chậm phân su sau 24h
Phân su bình thường hoặc có nhiều nhày, khô, màu trắng
Chụp XQ bụng đứng không chuẩn bị thấy mức nước, mức hơi.
Các hình thái lâm sàng:
2.1 Teo ruột do teo thắt hẹp lòng ruột:
Teo bởi 1 dải xơ teo hoàn toàn, do xoắn ruột hoặc do tắc ruột không liên tục
2.2 Hẹp môn vị phình đại:
Vùng cơ môn vị phình đại làm hậu môn bị hẹp, tỷ lệ 1/3000 trẻ sinh sống ( LS nôn thành tia, táo bón vì mất nước, sút cân, sờ dưới gan có thể thấy u cục --> PT ngay.
2.3 Tắc ruột do phân su:
Phân su không bình thường, có nhiều TB và đặc quánh lại quện thành cục hoặc thành dây, trẻ không đại tiện trong vòng 3- 4 ngày, bụng chướng, nôn ói ra mật xanh. Nếu phát hiện chậm có thể nhiễm trùng
Xử trí: Thụt tháo + KS phòng nhiễm trùng.
2.4 Thoát vị cơ hoành:
Tỷ lệ 1/5.000- 1/10.000 do cơ hoành bị thủng hoặc tạng trong bụng và ngực thông nhau. 80% lỗ thông ở bên trái do bên phải được gan che phủ.
Những thể nặng biểu hiện ngay từ đầu sau khi sinh cần phải được chẩn đoán cấp cứu ngay tại phòng sinh, ngay sau tiếng khóc đầu tiên bị khó thở nguy kịch, tím tái, có lúc ngừng thở.
Triệu chứng:
Nhìn thấy lồng ngực bên bị thoát vị di động ít theo nhịp thở, ngực phồng, bụng lép, tình trạng tím tái ngày càng nặng
Gõ trong bên lồng ngực có thoát vị
Mất tiếng rì rào phế nang bên thoát vị
Tiếng tim bị đẩy sang phía đối diện với bên thoát vị
XQ: Các quai ruột nằm trên lồng ngực bóng tim bị đẩy sang phải nếu có thoát vị bên trái.
Xử trí:
Hút nhớt , thở oxy qua nội khí quản
Đặt nằm trên mặt phẳng, đầu cao.
Cho trẻ nằm nghiêng về phía thoát vị để tránh chèn ép lên phổi lành
Đặt ống thông dạ dày, hút nước làm giảm áp trong lồng ngực.
Truyền dịch và chuyển tới nơi có khả năng phẫu thuật ngay
2.5. Thoát vị rốn:
Do sự phát triển không đầy đủ của da và cơ của thành bụng trước nên ruột bị thoát ra ngoài, tỷ lệ 1/6.000 trẻ sơ sinh sống
Triệu chứng: Thấy dây rốn bám vào 1 khối to như quả cam hoặc chanh. Qua lớp màng mỏng nhìn thấy quai ruột bên dưới.
Xử trí: Bọc khối thoát vị bằng khăn ấm vô trùng tẩm nước muối sinh lí, chú ý tránh nhiễm trùng, đặt ống thông dạ dày rồi chuyển tới trung tâm phẫu thuật.
2.6. Thoát vị thành bụng:
Dị tật này ít gặp hơn thoát vị rroons, tỷ lệ 1/20.000. Do thành bụng bên không phát triển làm các quai ruột lòi ra, không có gì bao bọc, rốn vẫn như cũ.
Xử trí: Che đậy các quai ruột lòi ra bằng khăn ấm vô trùng đắp nước muối sinh lí. Khi chuyển đến trung tâm phẫu thuật không băng chặt tránh nguy cơ chèn ép ruột non.
2.7. Dị tật không có hậu môn:
Tắc phần cuối cùng của ống tiêu hoá có thể gây tử vong nếu không mổ kịp thời, tỷ lệ 1/3000- 1/5000 trẻ sinh sống thường phối hợp với dị tật khác như tiết niệu, sinh dục hoặc tiêu hoá: hẹp thực quản, hẹp môn vị.
XQ: Xách ngược chân lên, đầu dốc xuống cho thấy khí sáng của bờ trên trực tràng, biết được khoảng cách từ túi bịt đến hậu môn ( Nếu < 2cm mổ theo đường dưới; > 2cm mổ theo đường trên)
I.Dị tật đường hô hấp:
1.Hẹp xoang mũi:
Nếu hẹp cả 2 bên, trẻ thở khó khăn, tím tái, khóc to và không có kéo xương ức, mỗi lần bú trẻ ngạt thở nên không bú được trực tiếp, hai mũi đầy nước mũi.
Đưa ống qua mũi khoảng 3,5cm thấy bị tắc, không vào thêm được nữa.
Xử trí: Đặt ống thông Mayo đè lưỡi để trẻ thở dễ dàng hơn trong khi chờ phẫu thuật.
2. Sứt môi, khe hở vòm miệng:
Sứt môi không chẻ vòm hầu » 1/2.000
Sứt môi 2 bên hoặc một bên
Chờ đợi phẫu thuật chỉnh hình
Có thể gặp hội chứng Pierre- robin: Khe hở vòm, teo hàm dưới- lưỡi tụt ra sau
Xử trí tạm thời bằng nằm sấp hoặc đặt một ống thông Mayo trong khi chờ đợi đến thời điểm thích hợp để được phẫu thuật chỉnh hình.
II. Dị tật ống thần kinh:
1.Thoát vị tuỷ- màng não;
Nhìn thấy khối u ở vùng giữa lưng,thường vùng thắt lưng cùng, bao bọc bởi 1 màng trong, vị trí càng cao các rối loạn càng nặng
Cơ vòng hậu môn giãn rộng, phân ra liên tục
Tiểu tiện giỏ giọt liên tục
Chi dưới liệt, phát triển kém
Có thể kèm theo não úng tuỷ dễ có biến chứng viêm màng não -->Nên mổ sớm
2. Vô sọ: Trẻ khó sống
CÁC DỊ TẬT CHƯA CẦN MỔ CẤP CỨU
1.D-ị tật ở tim:
- Không gây tím tái: Thông liên thất, liên nhĩ, hẹp cung động mạch chủ, còn ống động mạch, hở động mạch phổi, tim nằm bên phải kèm theo đảo lộn phủ tạng, hẹp động mạch phổi tim to bẩm sinh.
- Dị tật gây tím tái:
Từ chứng Fallot: Hẹp động mạch phổi, thông liên thất- dày thất phải- Động mạch chủ nằm bên phải
Thay đổi vị trí các mạch máu lớn: Động mạch chủ và động mạch phổi hoán vị cho nhau- trẻ thường chết sau sinh
Thân chung động mạch: Động mạch chủ và động mạch phổi có một thân chung
2. Dị tật ở đầu:
- Não úng thuỷ: Vòng đầu > vòng ngực ³ 3cm các não thất giãn rộng trong khi não bộ teo nhỏ dịc não tuỷ 100 - 1500 ml
- Tật não nhỏ
3.Dị tật ở tay chân:
- Chân vẹo: Bàn chân vẹo vào trong, các ngón chân có xu hướng đi vào giữa. Cần đặt nẹp ngay sau khi sinh và để nẹp nhiều tháng sau
- Thừa ngón và dính ngón:
- Sai khớp háng bẩm sinh: Phát hiện , cố định tới 4 tháng tuổi, theo dõi đến tuổi đi học
Dị dạng bẩm sinh di truyền
Người 46 NST chia làm 22 cặp đồng NST và 1 cặp NST giới tính XX ở nữ vad XY ở nam
- Hội chứng Down: Độ NST có 3 NST 21, thường ở các bà mẹ trên 40 tuổi
Biểu hiện: Sọ nhỏ, gáy to dẹt, mặt tròn, mắt xếch, rãnh mí mắt nghiêng lên trên và ra ngoài, tai nhỏ dị dạng, miệng nhỏ, môi dày, lưỡi to, bàn tay ngón tay ngắn, ngón chân ngắn, ngón cái xa các ngón khác, lòng bàn tay có 1 vết lằn ngang thay vì 2 lằn nếp gấp giảm trương lực cơ, bụng nhô, rốn lồi, thường có dị tật khác phối hợp nhất là tim, tăng tâm thần và vận động kém.
Hội chứng Turner: Tỷ lệ 4/10.000 do thiếu 1 NST ( 45. XO) ở trẻ gái, người nhỏ, kém phát triển, phù bạch huyết, nếp gấp ở mắt, vòm miệng bất thường
Dự phòng: Chống các bệnh nhiễm khuẩn, vi rút, tiêm phòng có hệ thống không nên sinh con > 40 tuổi. Chẩn đoán sớm bằng định lượng BHCG a.foetoprotein, siêu âm sớm thai kì xác định, cấy nước ối làm NS đồ
Nội dung trên có tính chất tham khảo, không tự ý áp dụng, cần theo chỉ dẫn của thầy thuốc.
Quý khách có thể đến khám miễn phí tại Phòng khám của Y Dược Tinh Hoa, gọi số 02438438093; 0965340818, hoặc để lại số điện thoại và ý kiến vào ô dưới đây để được tư vấn hiệu quả nhất.
Các bài viết khác
15 phố Nguyễn Như Đổ, Văn Miếu, Đống Đa, Hà Nội. ĐT: 02438438093 . 0965340818 . Hotline: 0913537686 . Làm việc từ 8h đến 18h (Làm cả Thứ Bảy, Chủ nhật).
Xem Đại lý các tỉnh Click tại đây
© Bản quyền thuộc về Y Dược Tinh Hoa LD Hàn Việt. ® Ghi rõ nguồn YDUOCTINHHOA.com khi phát hành lại thông tin từ website này
Chú ý: Các thông tin trên website có tính chất tham khảo. Hiệu quả có thể khác nhau tùy thuộc cơ địa mỗi người, không tự ý áp dụng. Cần tham vấn ý kiến của thầy thuốc.