TỬ ĐỜM

(Tuberculosis Epididymis)

Đại cương.

Bệnh phát ở thanh niên khoảng 20~35 tuổi, phát triển chậm. Thường có khối u ở một bên mé dịch hoàn rồi lan ra khắp dịch hoàn và tinh hoàn. Khối u thường mềm, ít đau hoặc đau ê ẩm, đau trằn nặng, khối u giống như chuỗi hột nằm trong ống dẫn tinh, vài tháng hoặc vài năm sau nó trở thành khối to trong dịch hoàn và da, dần dần sưng to, da vùng bìu đỏ tối giống như dạng áp xe lạnh, rồi mủ đặc hơn, giống như tròng trắng trứng gà, vết loét không lành miệng. Giai đoạn đầu thường không có triệu chứng chung. Sau khi mưng mủ và vỡ ra, có các triệu chứng nội nhiệt do Thận âm hư hoặc Thận dương hư

Là một loại bệnh lao thường gặp của hệ sinh dục và là loại bệnh lao thứ nhì ở bộ phận khác (ngoài phổi) của cơ thể.

Nguyên nhân gây bệnh chủ yếu do vi khuẩn lao xâm nhập vào tinh hoàn qua đường tiểu sau và ống dẫn tinh. Các nhà nghiên cứu YHCT gọi là Lưu Đờm một dạng giống với Lao Khớp Xương.

Còn gọi là Phụ Cao Kết Hạch.

 

Chẩn Đoán

Khám qua ngõ hậu môn thấy tiền liệt tuyến hơi sưng, có khối u cứng, Xét nghiệm máu thấy tế bào lympho tăng, trong nước tiểu có thể thấy máu và thử nghiệm lao thấy đa số dương tính.

 

Điều trị

1.      Giai đoạn đầu:

Triệu chứng: Khối u không đau, hoặc chỉ cảm thấy ê ẩm, xệ xuống, da vùng bìu dái bình thường, đa số không có dấu hiệu rõ rệt, lưỡi trắng, mạch Trầm Tế.

Điều trị: Bổ ích Can Thận, ôn kinh, thông lạc, hoá đờm, tán kết.

Bài thuốc: Dùng bài Dương hoà thang gia vị

		Thục địa	30	Ma hoàng	10	Lộc giác	10
Bạch giới tử	10	Quất hạch	10	Bạch bộ	10	Đan sâm	15
Mẫu lệ	20	Bào khương	6	Nhục quế	6	Ngưu tất	12
Lệ hạch chi

Sắc uống

Hoặc có thể dùng Tiểu Kim Đơn hoặc Tứ Trùng Phiến (Trung Y Ngoại Khoa Học).

2.Giai đoạn mưng mủ:

Triệu chứng: Dịch hoàn sưng to, có khối u ở tinh hoàn, mầu đỏ tối, hơi sốt, sốt về chiều, ra mồ hôi trộm, lòng bàn tay, bàn chân nóng, lưỡi đỏ, ít rêu, mạch Tế Sác.

Điều trị: . Tư âm, thanh nhiệt, trừ thấp, hoá đờm, thác lý, bài nùng.

 

Bài thuốc: Dùng bài Tư âm trừ thấp thang gia giảm

		Thục địa	30	Sài hồ	30	Hoàng cầm	10
Địa cốt bì	10	Bối mẫu	10	Trạch tả	10	Xuyên sơn giáp	10
Tạo giác thích	10	Tri mẫu	12	Qui đầu	12	Ngưu tất	12
Hoàng kỳ	20

Sắc uống (Trung Y Ngoại Khoa Học).

 

3.Giai đoạn sau khi vỡ mủ

 

a- Dương Hư:

Triệu chứng:Mủ ra như đờm, mặt vết thương lở loét, da bên trong mầu tối tro, da mặt không tươi, tay chân lạnh, sợ lạnh, tiêu lỏng, lưỡi bệu, nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch Trầm Tế Trì.

Điều trị: Ích khí, dưỡng huyết hoặc bổ Can Thận.

Bài thuốc: Dùng bài Tiên Thiên Đại Tạo Hoàn gia giảm (Thục địa, Hoàng kỳ đều 30g, Hà thủ ô, Thỏ ty tử, Phục linh đều 12g, Nhục thung dung, Tiên mao, Câu kỷ, Ngưu tất đều 10g, Đương quy, Hoàng tinh, Đảng sâm đều 15g, Cam thảo 6g, Nhục quế 3g, Tử hà xa (bột) 3g (hoà vào uống). Sắc uống.

Nếu bệnh nhẹ, dùng

 Bài thuốc Tiên Thiên Đại Tạo Hoàn. Hoặc Tả Quy Hoàn.

 

b- Âm hư nội nhiệt:

Triệu chứng: sốt về chiều, ra mồ hôi trộm, lòng bàn tay, bàn chân nóng, lưỡi đỏ, ít rêu, mạch Tế Sác.

Điều trị: Tư âm, thanh nhiệt, trừ thấp, hoá đờm.

Bài thuốc: Dùng bài Tư âm Trừ Thấp Thang gia giảm

		Thục địa	30	Sài hồ	30	Hoàng cầm	10
Địa cốt bì	10	Bối mẫu	10	Trạch tả	10	Xuyên sơn giáp	10
Tạo giác thích	10	Tri mẫu	12	Qui đầu	12	Ngưu tất	12
Hoàng kỳ	20

Sắc uống (Trung Y Ngoại Khoa Học).

4Thận Hư Hoá Đờm:

Triệu chứng:Mưng mủ ở âm nang, nước mủ trong, nhạt, chảy ra như nước miếng, loét ra thành hõm, khó gom miệng lại. Nếu nặng toàn thân có thể bị uể oải, không có sức, thân nhiệt hạ, mồ hôi tự ra, sắc mặt trắng, lưng đau, chân mỏi, sợ lạnh, vùng bộ phận sinh dục lạnh, mạch Nhược, không lực.

Điều trị: Ích khí, bổ Thận kèm hoá đờm thấp.

Bài thuốc: Thập Toàn Đại Bổ thêm Phụ tử, Lộc giác giao, uống kèm với Tiểu Kim Đơn.

Thập toàn đại bổ		Đẳng sâm	16	Bạch truật	12	Bạch linh	12
Cam thảo	6	Đương qui	12	Thục địa	20	Bạch thược	12
Xuyên khung	8	Hoàng kỳ	10	Nhục quế	6	Phụ tử
Lộc giác giao

Lộc giác giao bổ Can Thận, ích tinh, dưỡng huyết. Thêm Tiểu Kim Đơn để phá ứ, trục kết, hoá đờm, tiêu trừ ngưng trệ (Trung Y Cương Mục).

Nếu có dấu hiệu âm hư hoả vượng, có thể uống thêm bài Đại Bổ Âm Hoàn.

 

Thuốc trị ngoài

+ Giai đoạn đầu: dùng Dương Hoà Giải Ngưng Cao

+ Có mủ: chọc tháo mủ, dùng gạc tẩm thuốc Cửu Nhất Đơn dẫn lưu.

+ Lúc hết mủ dùng Sinh Cơ Tán hoặc Sinh Cơ Bạch Ngọc Ca